⛪ Cerkiew Ścięcia Głowy św. Jana Chrzciciela w Szczytach‑Dzięciołowie

Cerkiew pod wezwaniem Ścięcia Głowy św. Jana Chrzciciela to drewniano‑murowana świątynia, usytuowana na wzgórzu cmentarza prawosławnego w Szczytach‑Dzięciołowie (gmina Orla, powiat bielski). Zbudowana w 1785 r. fundacji Jana Walentego Węgierskiego, stanowi cenny zabytek unickiej i prawosławnej tradycji sakralnej regionu

📜 Historyczne korzenie

🔹 W XVIII w. istniała tu wcześniejsza cerkiew filialna parafii w Orli – dokładne położenie tej świątyni pozostaje niepewne 
🔹 Obecna cerkiew wzniesiona została w 1785 r. przez Jana Walentego Węgierskiego, z przeznaczeniem dla parafii unickiej 
🔹 W 1839 r. przeszła na własność Kościoła prawosławnego wraz z wprowadzeniem ikonostasu, likwidacją ambony i bocznych ołtarzy

🏛 Architektura i wyposażenie

🔹 Cerkiew zbudowana w konstrukcji wieńcowej, ośmiobocznej bryle, z murowanym przedsionkiem od zachodu
🔹 Drewniana nawa i prezbiterium szalowane i malowane na błękitno, z prostokątnymi oknami oraz centralną sygnaturką zwieńczoną krzyżem 
🔹 Wokół cerkwi stoi kamienny mur (1850), dzwonnica (1849) oraz figura św. Jana Nepomucena autorstwa wielkiego rzeźbiarza Jana Chryzostoma Redlera lub Fesingera 

🔧 Renowacje i konserwacja

🔹 W 1878 r. przeprowadzono remont: wymianę podwalin, betonowe podmurówki i marmurową posadzkę, a także dobudowano murowany przedsionek 
🔹 W 1973 r. wymieniono dachówkę na gont, zrekonstruowano sygnaturkę, remontowano dach oraz stolarkę okienną 
🔹 W 1993 r. dokonano kolejnej konserwacji dachu i elewacji, a w 2021 – gruntowny remont murów, okien, dachu i stolarki, dofinansowany ze środków państwowych 

🧩 Lokalne ciekawostki

🔹 Figura św. Jana Nepomucena pochodzi z XVIII w. i stoi przy cerkwi – według podań wywołała spór z katolikami z Bielska Podlaskiego, po którym straciła aureolę i rękę 
🔹 Na cmentarzu widoczna jest oryginalna cerkiewna bramka z inskrypcją na licu – nad wejściem umieszczono ikonę patrona cerkwi
🔹 Pomimo zmieniających się przynależności wyznaniowych, cerkiew zachowała wiele unickich elementów wnętrza i wyposażenia, w tym obrazy Augustyna Mirysa

🌍 Znaczenie dziś

🔹 Cerkiew działa dziś jako parafialna świątynia prawosławna, należąca do dekanatu Bielsk Podlaski i służy wspólnocie z Szczytów‑Dzięciołowa, Szczytów‑Nowodworów, Hołodów i Krzywej (około 450 mieszkańców) 
🔹 Jest wpisana do rejestru zabytków (nr A‑83, od 1951 r.) i ceniona za zachowanie barokowej formy cerkwi unickiej w regionie 
🔹 Stanowi atrakcję turystyczną i miejsce wydarzeń kulturowych, nazywane „perłą podlaskiego baroku drewnianego” 

🧭 Podsumowanie

Cerkiew Ścięcia Głowy św. Jana Chrzciciela w Szczytach‑Dzięciołowie to wyjątkowy zabytek sakralny – świadek unicko‑prawosławnej historii Podlasia. Jej niezmieniona barokowa forma, bogate wyposażenie i głęboko zakorzeniona obecność we wspólnocie czynią z niej miejsce, które zdecydowanie warto odwiedzić.